JK flip-floplu 7476 entegresi ile süsleme flaşörü devresi

Devrenin Çalışması:

Şemada görülen ve çalışmasını similosyanda da deneyebileceğiniz devre, çesitli çevre süslemeleri için yapılmıştır. Devrede, içerisinde JK flip-flopların bulunduğu 7476 entegesi ile ısıkların eklenerek yanması ve bu işlemler sonunda tamamının yanıp sönmesi sağlanmıstır. Devre için bir osilatör kaynağı kullanılmıştır ve bu osilatörün frekansı flasörün hızını belirler. Bu devrede 1 Hz frekanslı osilatör kaynağı seçilmiştir. Devre basit ev süslemeleri için kullanılabilir. Kullanılan led ve flaş yapma sayısı bizim isteğimize göre ayarlanabilir.

Devrenin Şeması:



Devre şemasını büyük görmek için tıklayınız.

Devrenin Dosyası:

Devrenin similasyonu çalışır şekildeki Proteus ISIS dosyasını indirmek için tıklayınız.

Ledle Yapılan Flaşör Devresi

Devrenin çalışması:

Devre, kararsız flip-plop'dan ibarettir. Birinci transistör iletimdeyken ikinci kesimde, ikinci transistör iletimdeyken birinci transistör krsimdedir. Böylece led1 ve led2 belli aralıklarla yanıp söner. Bu yanıp sönme hızı C1, C2, R1 ve R2 parçalrının değerlerine bağlıdır. Bu parçaların değerini değiştirerek yanıp sönme hızını değiştirebilirsiniz. Bu parçaların değeri büyüdükçe yanıp sönme hızı yavaşlar. Yine bu parçaların değeri küçüldükçe yanıp sinme hızı artar.

KiCad ile hazırlanan şema ve baskı devre dosyalarını indirmek için tıklayınız.



Şekil 1: Ledli flaşörün devre şeması.



Şekil 2: Baskı devre ve simülasyon görünümü.



Şekil 3: Devrenin montajı yapılmış haldeki görünümü.

Malzeme Listesi:
Q1, Q2: BC547
D1, D2: Kırmızı LED
C1, C2: 4u7 50V Elektrolitik kondansatör
R1, R4: 470 Ohm 1/4 W direnç
R2, R3: 22KOhm 1/4 W direnç
P1: Devrenin voltaj girişi

Herkese kolay gelsin.

16F84 ile Yapılan WinAmp Kontrol Devresi

16F84 ile Yapılan WinAmp Kontrol Devresi

Uyarı : PIC'i programlarken OSC=XT, WDT=ON, CP=ON veya OFF parametreleriyle programlayın.

Devrenin HEX kodunu indirmek için Tıklayın

Devrenin bilgisayarda çalışmasını sağlayacak programı indirmek için Tıklayın

.

.

.

Devre Şeması : Net görmek için üzerine tıklayınız

Pic 16F84 İle Şifreli Kilit

PIC 16F84 İLE ŞİFRELİ KİLİT

Devrenin Özellikleri Şunlardır:

1-Şifreleyici devre PIC 16F84 ile yapılmıştır. Montajı kolay ve maliyeti düşüktür.

2-Bu devrede PIC 16F84’ün EEPROM hafızasını kullandım.Bundan dolayı yazdığımız şifre PIC 16F84’ün besleme enerjisi kesildiğinde kaybolmaz.

3- PIC 16F84’ü şebekeden gelebilecek parazitlerden korumak için filtre düzeneği son derece gereklidir.Aksi halde EEPROM hafızası bozulur veya PIC resetlenir.

Önemli Not : Devrenin +5v beslemesine anahtar bağlamayın .Çünkü anahtara basılma sırasında kontak sıçraması oluşur.

Bu sıçrama PIC 16F84’ün EEPROM hafızasını etkiler.

4-Yazdığımız şifreyi defalarca değiştirebilir, 1 ile 10 haneli sayılar yazabiliriz.

5-Şifreyi sadece 3defa yanlış girme hakkımız var . 3. defa yanlış girersek devre kilitlenir ve pin 2 kodunun girilmesi gerekir.

Pin 2 kodu girildikten sonra şifre tekrar yenilenir .

6-program açık unutulursa otomatik kapanır. ( ayrıntılar kullanma kılavuzu madde 6 ‘da )

Uyarı: PIC 16F84 ‘e en az 8MHZ kristal kullanınız

Kullanma Kılavuzu

1-Filtre bobini ve kondansatörler mutlaka gereklidir bunların değerleri şunlar:

kutusuz kondansatörler 100n 63v

kutuplu elektrolit kondansatör 220mf 16v veya 470mf 16v

filtre bobini 0,5mm izoleli telden halka biçimindeki Ferit nüveye 10 tur sarılmalı.

2-Devreye ilk enerji verildiğinde RB6 ‘ya bağlı LED2 kısa bir süre yanar ve söner.

3-PIC ‘i ilk defa çalıştırıyorsanız RB7’ye bağlı yeni şifre yaz uyarı LED1 Yanar.Bu sırada kullanacağımız şifreyi yazarız.

Yeni Şifreyi yazdıktan sonra “#” tuşuna basarız.

Dikkat! PIC ‘e sadece 1 ile 10 haneli bir sayı yazabiliriz.10 haneli sayı tamamlanırsa buzzer sürekli ikaz verir.Bundan

Sonra “#” tuşuna basıp şifre yazma işi tamamlanır.

4-Kilidi açmak için önce “ *”tuşuna basarız.Sonra LED2 sürekli yanar .Bu sırada şifremizi gireriz .son olarak “#” ye

basarız .Şifre doğru girilmişse RB0 ‘a bağlı LED4 Yanar.Röle enerjilenir.

Şifre yanlışsa RB5 ‘e bağlı LED3 yanar ve geri söner. 3 defa yanlış şifre girildiyse LED3 ile LED2 birlikte sürekli yanar.

Bu durumda pin 2 kodu girilir .

5-kilidi kapatmak veya şifreyi yazmaktan vazgeçmek için “ *”tuşuna basarız

6-PIC ,başla işlemi yapıldıktan sonra 2 dakika çalışır otomatik olarak ana programa döner. Başla işlemleri, LED2 ‘nin

yandığı ve pın 2 kodunun şifre unutulduğunda kullanılacağı durumlarıdır.program ,hatalı şifre yazılımından dolayı

kitlenmişse bu zamanlayıcı çalışmaz . Her türlü güvenlik önlemini aldım .

PIN2 Kodu:

PIN 2 Kodu 45 defa “1“tuşuna sonra “#” 10 defa “0”tuşuna ve “#”tuşuna basılıp tamamlanır. Bu kodu yanlış girerseniz

Program açılmaz. Bu kodları sadece asm içinde değişir.

Şifre Değiştirme:

Şifre değiştirmek için önce eski şifre girilir ve kilit açılır. Sonra RA4’e bağlı şifre değiştir butonuna basılır.RB7 ‘ye bağlı

LED1 yanınca buton bırakılır . yeni şifre yazılıp “#” tuşuna basılır ve LED1 söner.

Şifre Unutulursa:

Şifre unutulduğu zaman açmanın sadece iki yolu var . Bunlar:

1-PIC 16F84 ‘ü programlama kartına takıp EEPROM veri kısmında şifre görülür ( EEADR 0......9 arası ) EEADR 11 de en son

kaç haneli şifre girildiği görülür.

2-Şifre değiş butonu ile “5”tuşuna basılı tutulur. Bir süre sonra LED2 ve LED3 birlikte sürekli yanar .pin 2 kodu girilir.

Daha sonra LED 1 ışık verir ve diğer ledler söner.yeni şifre yazılıp “#”tuşuna basılır .

Not: PIN' kodunu asm dosyasından değiştirebilirsiniz. (Kilit etiketinden sonrasını inceleyin)

Lütfen LEDleri farklı renkte kullanın

Devrenin Açık Şeması : Büyük Görmek Için Uzerine Tıklayın



Tuşların Bağlanışı:



DEVRENİN ASM KODUNU GÖRMEK İÇİN TIKLAYIN

DEVRENİN HEX KODUNU GÖRMEK İÇİN TIKLAYIN

Pic 16F84 Ile IR (Kızılötesi) Alıcı - Verici

PIC16F84 Ile IR(Kizilötesi) Alici Verici


InfraRed yada kizil ötesi diye bilinen kirmizi alti isik spektrumu elektronikte kullanilan birçok uygulamada faydalanilan bir isik bölgesidir.Bir kaç örnek vermek gerekirse CD okuyucu çalarlarin lazerleri , gece görüs dürbünleri , Tv ve müzik setlerinin uzaktan kumandalari bu spektrumu paylasirlar.

Bu uygulama 16F84 ile 8 kanalli bir uzaktan kumanda sistemi. InfraRed (IR) uzaktan kumanda sistemleri isik kaynagi olarak bir IR Led diyottan , alici olarak da bir adet IR Fotodiyot veya transistorden faydalanilir. IR uzaktan kumanda sistemim bir adet verici ve bir adet alici devresinden olusur.

IR verici devresinde bir adet IR spektrumun da isima saglanir .IR led in bagli oldugu LM555 entegresi 38…40 Khz araliginda bir osilatördür .Bu osilatör vericideki PIC 16F84 tarafindan modüle edilerek 38 Khz modüleli kontrol sinyali elde edilir . Pic ile ledi direkt sürmüyoruz çünkü etraftaki kizilötesi parazit kaynaklarinin karismasini önleyemezdik. Evlerde kullandigimiz standart enkandasan ampuller 50Hz 'lik IR kaynaklari olarak çalisirlar .Eger 38 Khz lik tasiyiciyi kullanmasaydim 50 Hzlik sürekli ve güçlü bir bastirma bizim aliciya sinyal yollamamizi engellerdi .
IR alici devresinde kullandigimiz SHARP firmasinin GP1U52X IR alici modülü ,Tv' lerin üzerinde bulunan ve IR el kumandasindan gelen sinyalleri algilayip bunlari 38 Khz lik tasiyicidan süzerek saf kontrol datasini birakan bir ünitedir .Kisaca tek bir foto transistor den ibaret degildir .Modül içinde bir adet IR foto transistor , 38 Khz lik bir band geçiren filitre kuvvetlendirici ,sinyal sekillendirici bulunur .Çikisi TTL seviyesinde kontrol sinyalidir .Bu tip bir IR alici , IR kumandali Tv üzerinde bulunabilir .Telefunken firmasinin TK19 'nolu modülü piyasada sikça bulunmaktadir.

Verici devresinin RB0…RB7 bacaklari kontrol uçlaridir .Bu uçlari anahtarlar yardimi ile sase ile kisa devre edilirse , kisa devre ettigimiz uç örnegin vericide RB0 ise alicida RB0 iletime geçer. Biraktigimiz anda aliciya yeni bir kumanda sinyali gelene kadar ilgili bacak iletimde kalir . Kumanda sinyali giderken RA1 bacagina bagli led yanar.
Devrenin kontrolü öncelikle verici ile baslanarak yapilamalidir .Vericide Pic 'i yerine takmadan LM555 entegresinin 4 'nolu bacagini +5 V ile birlestiririz . Bu durumda osilatör sürekli 38 Khz civarinda bir sinyal üretir . Aliciya da Pic takmadan +5V veririz . Voltmetre ile alici üzerindeki sharp modülünün 1 'nolu bacagi ile sase arasini okuruz .Alici ve verici birbirini gördügü konumdayken vericiye voltaj verdigimizde alicidaki voltmetre ile 0 yani sase , vericiye voltaj verilmedigi zamanda ise +5V okumamiz gerekir .Eger bu sekilde bir kontrol sonucu voltmetrede bir degisiklik olmuyor ve voltmetre hep +5 voltta kaliyorsa vericiye voltaj verip P1 potansiyometresiyle oynayarak alicidaki voltmetre 0 volt yani sase görmeye çalisiriz. Saseyi gördügümüz anda voltaji keseriz ve Pic leri yerine takariz ve uzaktan kumanda sistemimiz hazir hale gelir.
Kullandigimiz PIC 16F84 ile de 38 KHz lik kontrol sinyalini üretebilirdik ama o zaman tek tip alici modülü hatta daha iyisi elimizdeki alici modülü için yazilimda frekans optimizasyonu yapmamiz gerekirdi.Disardan ayarlanabilir bir 38 Khz osilatörü kullanmak çok daha esnek bir yapi ortaya koyuyor .Böylece 38 Khz…40 Khz arasi çalisan tüm IR modüllerini kullanabiliriz.

Pic bir CMOS entegresi oldugundan vericideki RB0…RB7 kontrol bacaklarini bosta birakirsak hiçbir seyi kontrol edemeyiz sorusu aklimiza geliyor bu pek böyle degil Pic içerinde yazilimla aktif hale gelebilen PULL_UP yani +5 volta çekme dirençleri bulunur .Bunlar yaklasik 200K ile 300K ohm civarindadir. Bu devrede sadelik için bunlari kullandim ama istenirse her RB0 bacagi ile +5 volt arasina 10Kdirenç baglanabilir.

NOT:Devrenin HEX dosyalarını indirmek için Tıklayınız
NOT:Devre Semasini Görmek Için Üzerine Tıklayınız

Pic 16F877 ile Termometre ve Saat

Baskı Devre:





Devre Şeması : Net görmek için resmin üzerine tıklayınız.

PIC 16F84 Kullanılarak Yapılan Trafik Işığı Simulasyonu

PIC 16F84 Kullanılarak Yapılan Trafik Işığı Simulasyonu

Program basit bir trafik ışığı simulasyonudur. PIC ın RB0 ucu kırmızı led'e, RB1 ucu sarı, RB2 ucu ise yeşil led'e bağlandığında ve PIC i çalıştırdığınızda yaklasık olarak 40 sn gecikmeli olarak lambalar yanar. Sistemin basit bir simulasyonunu TrafikAnim.gif dosyasında görebilirsiniz. Ayrica sistemin devre şemasını trafik.jpg dosyasında ulabilirsiniz.

Çalışma Şekli :









Devre Şeması: Net görmek için resmin üzerine tıklayınız.

Pic16F84 Kullanılarak Yapılan 0-99 Sayıcı Devresi

Pic16F84 Kullanılarak Yapılan 0-99 Sayıcı Devresi

Devre basit bir dimmer devresidir. Yaklasık 0.7 sn aralıklarla sayıyı bir arttırır.
Display mutlaka ortak katot olmalıdır. Ayrıca transistörlerin beyzine mutlaka 2k2 lık
direnç bağlanmalıdır.

Besleme :



Devre Şeması : Net görmek için lütfen resmin üzerine tıklayınız.

Alarm Devreleri

Alarm devreleri üzerine genel örnekler..
Alarm devreleri, istenmeyen bir durumun ortaya çıkması durumunda bizi çeşitli şekillerde uyaran devrelerdir. İstenmeyen durumlar, evi su basması, yangın çıkması, eve veya arabaya hırsız girmesi, yolda don olması vb.dir.

Elektronik devre elemanları arasında, bu gibi durumların ortaya çıkmasıyla birlikte bize gerekli uyarıyı verebilmek adına fiziksel olayları elektriksel büyüklüklere dönüştürecek malzemeler neyse ki vardır. Bunlar, ışığı, sesi, sıcaklığı, basıncı vb.ni, elektriksel olarak işlenebilen hale getirirler. Devrelerimiz sinyali işledikten sonra bize, ortamdaki insanları uyaracak fiziksel büyüklüğe karar vermek kalır. Genelde sesli ve ışıklı uyarılar dikkat çekici olduğu için tercih edilirler. Gelişmiş alarm devrelerinde yalnızca o anlık ve o çevreye uyarı vermekle kalmayıp, daha önceden kaydedilmiş mesajı dinletmek için girilmiş telefon numaralarını arama veya istenilen herhangi bir cihazı uzaktan çalıştırabilme özellikleri bulunur.

Aşağıda verilen basit devreler tipik algılama yöntemleridir. Bunlar, tasarımcının düşünce sınırlarını tetikleyecek birer ön-örnektir yalnızca. Geliştirmek veya kullanım alanlarına karar vermek bütünüyle size kalmıştır.



Şekil.1 Işıkla aktif olan devre



Şekil.2 Kontak açılmasıyla aktif olan devre



Şekil3. Kapasitif Algılama (yaklaşım sensörü) Devresi



Şekil4. Gerilimin Düşmesiyle Aktif Olan Devre



Şekil5. Donma Alarmı Devresi. Termistörle trimpotu yer değiştirirseniz, devre bu kez ısının düşmesi değil de yükselmesi durumunda aktif olur.

TDA1554 2+1 Amplifikatör

2x60W ANFİ

2x22W ANFİ

Regüleli Sabit Gerilim Doğru Akım Güç Kaynağı

Şekil 1'deki devre bir kaç elemanla sabit bir gerilim regülatörü kullanarak istediğiniz doğru gerilimi elde etmek için kullanılır. Devrenin yapımı oldukça basit olup bazı noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. İstediğiniz doğru gerilim değeri için aşağıdaki tablodan regülatörü seçiniz. Mesela 5 V isteniyorsa 7805 entegresi kullanılmalıdır.

78XX serisi regülatörlerin çalışması için giriş geriliminin çıkıs gerilimi değerinden yaklaşık 3 V fazla olması gereklidir. Aksi takdirde çıkış geriliminiz istediğiniz değerde olmayacaktır. Dolayısıyla 5 V çıkış için minimum 8 V DC gerilimin entegrenin girişine uygulanması gereklidir. Şekil 1'deki devrenin girişi alternatif bir gerilimdir. Bu alternatif gerilim D1 diyodu ve C1 kapasitesi ile (tek fazlı yarım dalga doğrultucu) doğru gerilime dönüştürülür. Elinizde doğru gerilim varsa D1 diyoduna gereksinim yoktur. Mesela hepimizin evinde bulunan adaptörün çıkışını 9 V'a ayarlayıp bu devrenin girişine bağlıyabilirsiniz. Daha da basiti 9 V'luk bir pil kullanarak rahatlıkla 5 V elde edebilirsiniz. Bu devreden yaklaşık olarak 200 mA değerine kadar akım çekebilirsiniz. Bu akım seviyesinde entegreye soğutucu bağlamanıza gerek olmayabilir. Daha fazla akım çekmek istiyorsanız girişe bağladığınız kaynağın güçlü olması gereklidir (7805 iyi bir soğutucuya monte edildiği takdirde 1 A ve üzerinde akım verebilir).

	Şekil 1: Regüleli doğru akım güç kaynağı.

	Regüleli doğru akım güç kaynağı devresi için parça listesi
	D1	1N4001 diyot
	C1	330 µF 25V elektrolitik kapasitör
	U1	7805: +5 V için 7812: +12 V için 7815: +15 V için
	C2	0.1 µF 25V seramik kapasitör

İlerleyen (yürüyen) Işıklar

Belli bir periyotta birbirini takip eder şekilde yanan ışıklara (Şekil 1'de gösterildiği gibi) ilişkin devre şeması Şekil 2'de gösterilmektedir. Bu devre 8 adet LED'i yaklaşık olarak 0,8 saniye aralıklarla yakmaktadır. LED'leri istediğiniz şekilde bağlıyarak değişik efektler elde edebilirsiniz. Mesela her bir LED'i bir yeldeğirmeninin 8 kanatçığından biri olacak şekilde yerleştirdiğiniz takdirde size yeldeğirmeninin dönme efektini verecektir. Şekil 1'de gösterilen her bir LED'e paralel LED'ler bağlamak koşuluyla LED sayısı arttırılabilir.

	Şekil 1: Belli bir sırada yanan ışıklar.

U1 ile gösterilen 555 entegresi belli bir periyottaki darbeleri üretmek için kullanılır. Şekil 2'deki bağlantı şekliyle 555'in 3 nolu bacağındaki çıkış geriliminin periyodu T = 0,695 (Ra + 2Rb) C1 ifadesinden hesaplanabilir. Aşağıdaki tablo değerleri için T periyodu yaklaşık olarak 0,8 saniyedir. Devrede TTL lojik elemanları kullanıldığı için Vcc gerilimi 5 V olmalıdır. Bu devre için gerekli olan 5 V gerilim 7805 entegreli devre kullanılarak elde edilmiştir (giriş gerilimi V1 9 V'luk bir pildir).

555 entegresinin çıkışındaki sinyalin frekansı 74LS74 flip-flop entegresi kullanılarak yarıya daha sonra da dörtte bir değerine düşürülmüştür. Bu şekilde elimizde frekansları birbirinin yarısı olan üç sinyal bulunmaktadır. Bu sinyaller 555'in 3 numaralı bacağı (periyot=Ts), 74LS74 entegresinin 5 numaralı bacağı (periyot=2Ts) ve 74LS74 entegresinin 9 numaralı bacağındadır (periyot=4Ts). Şekil 3'de bu sinyaller sırası ile gösterilmektedir (a, b ve c). Son olarak da 74LS138 entegresi kullanilarak bu üç sinyalden 8 adet çıkış elde edilerek LED'ler sürülmektedir. Bu entegrenin çıkış uçları lojik yüksek seviyesindedir ve üç girişe bağlı olarak 8 çıkıştan sadece bir tanesi lojik düşük seviyesine getirilmektedir. Dolayısıyla LED'lerin negatif terminalleri entegrenin çıkış uçlarına bağlanmıştır.

Not: Bu devrede yapılan işlem CD4017 (divide-by-10 counter) sayıcısı ile de yapılabilir. Bu durumda U2 ve U3 entegresi yerine sadece CD4017 entegresini kullanarak 10 adet LED'den oluşan yürüyen ışıklar yapabilirsiniz. Bu entegre için sayıcı sinyali yine 555 entegresinin çıkışından elde edilir.

	Şekil 2: Belli bir sırada yanan ışıkların devre şeması.

	Belli bir sırada yanan ışıkların devre şeması için parça listesi
	Vcc	+5V doğru gerilim
	Ra	2.2 kW 1/4 watt direnç
	Rb	4.3 kW 1/4 wattdirenç
	C1	100 µF 25V elektrolitik kapasitör
	U1	LM555 zamanlayıcısı
	U2	74LS74 çiftli D-tipi flip-flop
	U3	74LS138 3-giriş 8-çıkışlı decoder
	Rx	330 W 1/4 watt direnç
	LED1-8	Genel amaçlı ışık veren diyot (LED)

	Şekil 3: Şekil 2'deki devrede 74LS138 entegresinin 1 (a dalga şekli), 2 (b) ve 3 (c) numaralı bacaklarına gelen sinyallerin dalga şekilleri.

12 V Akü Gerilim Seviye Göstergesi

Şekil 1'de 12 V'luk bir akü gerilim seviyesini 10 adet LED ile gösteren devre şeması verilmektedir. Devrenin ana elemanı LM3914 entegresidir. Bu entegre içerisinde 10 adet gerilim bölücüyü ihtiva eden 10 adet karşılaştırıcı vardır. Bu gerilim bölücünün alt ve üst uçları entegrenin 4 ve 6 numaralı bacaklarıdır. Entegre 7 ve 8 numaralı bacakları arasında 1,25 V'luk bir referans gerilim oluşturmaktadır.

Seviyesi izlenecek akü gerilimi bir gerilim bölücü kullanılarak 5 numaralı bacağa uygulanır. 12 V için 5 numaralı bacağa gelen gerilim 1,52 V'dur. Minimum seviye R2 direnci ile ayarlanırken maksimum seviye R4 direnci ile istenilen değere getirilir. Bu devrede 4 numaralı bacaktaki alt gerilim 1,48 V (11,5 V akü gerilimine takabül eden) ve 6 numaralı bacaktaki üst gerilim 1,897 V (14,5 V akü gerilimine takabül eden) değerindedir. Alt gerilim seviyesinden itibaren her 300 mV gerilim artışında LED'ler 1 numaradan itibaren yanmaya başlıyacaklar ve 1,897 V da ise bütün LED'ler yanmış olacaktır.

Gerilim arttıkça LED'ler sıra ile yanarken bir alt seviyedeki LED sönmeyecektir (sütün gösterge). Bu entegre aynı zamanda gerilimi nokta şeklinde de gösterebilmektedir (herhangi bir gerilim seviyesinde sadece bir adet LED yanacaktır). Bunun için tek yapılması gereken +Vcc gerilimine bağlı olan 9 numaralı bacağa hiç bir bağlantı yapılmamasıdır (9 numaralı bacak boşta olmalıdır).

Akü gerilim seviyesi göstergesi devre şeması için parça listesi
	Vcc	+15V doğru gerilim
	Vb	Seviyesi gösterilecek olan doğru gerilim
	R1	280 W 1/4 watt direnç
	R2	100 W ayarlı direnç
	R3	680 W 1/4 watt direnç
	R4	100 W ayarlı direnç
	R5	280 W 1/4 watt direnç
	R6	33 kW 1/4 watt direnç
	R7, R8	5.6 kW 1/4 watt direnç
	C1	1 µF seramik kapasitör
	U1	LM3914 nokta/sütün gösterge sürücüsü
	LED1-10	Genel amaçlı ışık veren diyot (LED)

Şekil 1: Akü gerilim seviyesi göstergesi devre şeması.

Sabit Gerilim Regülatörü Kullanarak Ayarlanabilir Güç Kaynağı

Sabit değerli pozitif gerilim regülatörleri basit bir şekilde iki adet direnç ilavesiyle ayarlanabilir gerilim kaynaklarına dönüştürülebilir. Şekil 1 de verilen devre 7805 gerilim regülatörünü kullanarak +5V dan +15V a kadar ayarlanabilir bir gerilim oluşturmak için kullanılmaktadır. 7805 entegresinin çıkış ucu ile toprak ucu arası 1 Ampere (7805'in iyi bir soğutucuya bağlanması şartıyla) yakın yük akımlarına kadar regüle edilmiş +5V değerindedir.

Şekil 1 i referans alırsak Vr=+5V. Bu gerilimin doğrudan R1 direncine uygulanması sonucu I1=Vr/R1 akımının akmasına sebep olacaktır. Bu akım ile entegrenin toprak ucundan çıkan akım (Iq) toplanarak R2 direnci üzerinden akacaktır. Bu akıma I2 dersek I2 = I1 + Iq. I2 akımı R2 direnci üzerinde bir Va = I2 * R2 gerilimi oluşturacaktır. Iq akımı yaklaşık olarak bir kaç mA mertebesinde olup yük akımı ve giriş geriliminin değişmesinde değeri fazla oynamamaktadır (aslında Iq akımının gerçek değerini bilmemizin bir faydası bulunmamaktadır). Bu durumda çıkış gerilimi V2 = Vr + Va değerini almaktadır. R2 direncinin ayarlı olması dolayısıyla çıkış gerilimi +5V ile +15V arasında istenilen bir değere ayarlanabilir.

	Şekil 1: Sabit bir geriliim regülatörü kullanarak ayarlanabilir doğru gerilim güç kaynağı oluşturulması.

	Sabit gerilim regülatörü kullanarak ayarlanabilir güç kaynağı için parça listesi
	V1	+18V doğru gerilim (regüle edilmemiş)
	R1	500 W 1/4 watt direnç
	R2	1 kW 1/4 watt ayarlı direnç
	C1	1 µF seramik kapasitör
	C2	0.1 µF seramik kapasitör
	U1	7805 +5V sabit pozitif gerilim regülatörü

Multivibratör

Devre dışından uygulanan işarete göre, hızlı bir şekilde durum alan devrelerdir. Üç çeşit multivibratör vardır. Bunlar astable, monostable ve bistable multivibratörlerdir.

Astable ( Kararsız ) Multivibratörler

Devre çıkışının durumu devamlı değişen multivibratörlerdir. Bunlar bir çeşit osilatördür ve kare dalga şeklindedir. Devrenin frekansını R C zaman sabitesi belirler. Devreye ilk enerji verildiğinde, transistörlerin yapısal farklarından dolayı birisi daha önce çalışmaya başlar.

Devrenin çalışması:

İlk önce T1 transistörünün iletime geçtiğini düşünelim. Bu durumda T1’in kollektör gerilimi sıfır volta yaklaşacak ve ilk anda C1 kondansatörü kısa devre olacağı için T2 transistörünün baz polarması da düşecek ve T2 yalıtıma girecektir. C1 kondansatörü R3 direnci vasıtasıyla zamanla şarj oldukça T2 transistörünün baz polarması da artacaktır. T2’nin baz polarmasının artması kollektör akımını arttırırken aynı zamanda da kollektör gerilimini düşürecektir. Bu sırada C2 kondansatörü de ilk an kısa devre gibi davranıp T1’in baz polarmasını kesecektir. Böylece T1 transistörü C2 kondansatörü şarj olana kadar yalıtımda kalacaktır. Devredeki transistörler sırayla bu şekilde iletimden yalıtıma durum değiştirecek ve kollektör çıkışlarında kare dalga sinyal elde edilecektir.

Monostable (Tek kararlı) Multivibratör

Bu çeşit multivibratörlerde transistörlerden birisi sürekli kesimde diğeri ise sürekli iletimdedir. Dışarıdan bir tetikleme verildiğinde transistörler anında durum değiştirirler ve RC zaman sabitesine bağlı bir süre sonunda tekrar eski konumlarına dönerler.

Devrenin Çalışması:

Normalde T2 transistörü doyumdadır. Bu yüzden T2’nin kollektöründeki gerilim sıfıra yakındır. T1 transistörü baz polarmasını T2’ in kollektöründen aldığı için yeterli baz polarmasını alamaz ve yalıtım durumunda kalır. Eğer dışarıdan T1’in bazına bir anlık bir gerilim verilirse T1 iletime geçer ve T1’in kollektör gerilimi sıfıra yaklaşıp C1 kondansatörü vasıtasıyla T2’nin de baz polarmasının kesilmesine sebep olur. Ancak C1 kondansatörü zamanla şarj olunca T2 transistörü tekrar yeterli polarmayı alıp eski konumuna yani iletim durumuna döner.

Bistable ( Çift Kararlı ) Multivibratör

Bu devre türünde hangi girişten pals uygulanırsa o transistöre ait çıkış gerilimi düşer diğer transistörün kollektör gerilimi artar ve devre bir başka pals uygulanana kadar bu durumda kalır.

Röle

A- MANYETİK RÖLE

a) Rölenin tanımı : Röleler düşük akımlarla büyük güçlerin anahtarlanmasını sağlayan elektromanyetik anahtarlardır.

b) Rölenin yapısı ve çalışması : Röleler genel olarak nüve, bobin , kontaklar ve gövdeden meydana gelir.

Nüve : Bakır tellerin sarıldığı, makaranın geçirildiği metal parçadır. Tek parça yumuşak demirden veya silisli saçlardan rölenin büyüklüğüne göre yapılır. Yumuşak demir kullanılmasının sebebi: mıknatıslık özelliğini hemen kaybedebilmesidir.

Bobin : Yalıtkan bir malzeme üstüne makara şeklinde sarılmış iletkenlerden meydana gelir. Rölenin büyüklüğüne ve çekeceği akıma göre iletken çapı ve spir sayısı değişir. Bobin uçlarına gerilim uygulandığında bobin nüveyle birlikte elektro mıknatıs özelliği kazanır. Böylece karşısındaki paleti çekip, kontakların temasını veya ayrılmasını sağlar.

Kontaklar : Birbirine temasa halindeyken üzerinden akım geçen, açılıp kapanabilen parçadır. Kontaklarda kapanma esnasında elektrik sıçraması nedeniyle “ark” ismini verdiğimiz bozulmalar olabilir. Bunu engellemek için kontaklar çok iyi ( pas yapmaz) iletkenlerden imal edilir. Kontaklar yapımına göre normalde açık ve kapalı olabilir.

Gövde : Röle parçalarının üzerine monte edildiği parçadır. Elektriki olarak izole edilmiştir.

Rölenin çalışması: Röle bobinine enerji uygulandığında bobinde oluşan manyetik alan nüveyi mıknatıslar ve karşısındaki metal paleti çeker. Palet uçlarına bağlı olan kontaklar ise kontak durumuna göre açılır yada kapanır. Yani normalde açık olan kontak kapanır ve bağlı olduğu devreye enerji aktarmak için anahtar görevi yapar.

c) Manyetik röle çeşitleri

Manyetik röleler, kontakların dayanabildiği akım ve gerilim durumuna, kontakların sayı ve çeşidine , çalışma voltajlarına ve kullanım amacına göre çeşitlere ayrılırlar.

d) Manyetik rölenin kullanım alanları:

Röleler elektriki olarak anahtarlamak istediğimiz her türlü devrelerde kullanılır. TV alıcılarında, PLC devrelerinde , merdiven otomatiklerinde , tek ve üç fazlı motorlara enerji vermedeki kullanımlar örnek olarak verilebilir.

B. TERMİK RÖLENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

a) Tanımı ve yapısı : Uygulamada en çok kullanılan aşırı akım rölesidir. Aşırı akımın ısı etkisi ile çalışır. Genellikle elektrikli cihazları bilhassa motorları, aşırı akımlardan korumak amacıyla kullanılır.

Isıya göre uzama katsayısı çok farklı olan iki metal yüzeysel olarak birbirine tutturulmuş ve bunun üzerine bobin sarılmıştır. Bobinlerin bir ucu kontrol edilecek cihaza giderken diğer ucu bir kontak vasıtasıyla şebekeye bağlıdır.

b) Termik rölenin çalışması : Devre akımı bimetal üzerine sarılmış ısıtıcıdan geçmektedir. Normalden fazla akım geçtiğinde ısıtıcı bobin sargıları bimetali ısıtır ve bimetal kurma kolu yönünde eğilerek kontakları birbirinden ayırır. Böylece aşırı akım çeken cihazın enerjisi kesilir. Bu röleler cihaza her zaman seri bağlanır.

c) Termik rölenin çalışmasına etki eden faktörler.

Termik rölede bimetal ısınıp eğilmesi için bir miktar süre gereklidir. Eğer bağlandığı cihaz kısa süreli aşırı akım çekerse, bimetal hemen eğilmeyeceği için koruma işlemini yapamaz.

d) Bağlantı şekli ve kullanım alanları :

Termik röleler her zaman cihazlara seri bağlanır. Termik röleler özellikle üç fazlı motorları aşırı akım nedeniyle ısınıp bozulmalarını engellemek için kullanılır.

A. MANYETİK VE TERMİK RÖLENİN BİRLİKTE KULLANILMASI

a) Manyetik ve termik rölenin kullanım alanlarının açıklanması:

Sanayide termik röleler, manyetik rölelerden daha fazla kullanılır. Manyetik rölelerde bir defa devreyi açtıktan sonra tekrar çalışabilmesi için kurma düğmesine basmak gereklidir. Termik rölelerde bu durum yoktur.

b) Birlikte kullanım nedenleri ve bağlantı şekillerinin açıklanması:

Manyetik ve termik röle iki şekilde birlikte kullanılabilir.

1. Çift koruma amaçlı ( Manyetik koruma – Termik koruma ): Manyetik korumada, ani akımlarda hemen devre bağlantısını açmak ; uzun süreli normalden fazla akımlarda ise termik koruma sağlamak.

2. (Manyetik kumanda – Termik koruma ) : Termik röleyi uzun süreli aşırı akımlardan korumak amacıyla; manyetik röleyi ise cihaz açma-kapama gibi kumanda amaçlı kullanmak.

c) Manyetik ve termik rölenin birlikte kullanımının şemada gösterilmesi:

d) Termik ve manyetik rölenin birlikte kullanımı: Bir kontrol devresinin gösterilmesi

Kuadrak Nedir?

1) Kuadrakın yapısı ve özellikleri:

Kuadrak diyak ile triyakın birleşiminden meydana gelmiştir. Kuadrak, diyak ve triyakın tüm özelliklerine sahiptir. Tek bir eleman olarak imal edilirler. Aşağıda kuadrakın sembolü gösterilmektedir.

2) Kuadrakın çalışması :

Kuadrakın içinde bulunan diyak triyakı tetikleme görevi yapar. Triyakın A1 – A2 ayaklarına seri bağlı yük böylece kontrol edilir.Çalışma olarak diyak ve triyakın çalışma özelliklerini bir arada gösterir.

3) Kuadrakın kullanım alanları:

Kuadrak diyak ve triyakın birlikte kullanıldığı her yerde kullanılabilir. Aşağıda kuadrakın kullanıldığı ışık kontrollü bir devre gösterilmiştir.

Devrenin çalışması: Aydınlık bir ortamda LDR’ nin direnci çok düşüktür. LDR kondansatöre paralel bağlı olduğu için , ışıklı ortamda geyte uygulanan tetikleme gerilimi düşüktür. Bu yüzden kuadrak yalıtımda olur ve yük çalışmaz. Ortam kararınca LDR direnci artar ve geyte gelen tetikleme voltajı yükselir. Yeterli tetikleme voltajını alan kuadrak iletime geçip RL yükünü çalıştırır.n

Triyak Nedir?

Yapisi

Triyak bir Alternatif Akim (AC) anahtaridir. AC akimda her iki yönde de iletkendir. Gate ucuna verilecek DC veya AC tetikleme sinyali ile iletime geçebilir. Ana uçlar arasindaki AC akim yön degistirirken gerilimin sifir oldugu anda triyak yalitkan duruma geçer. Triyak'in devamli iletimde kalabilmesi için sürekli tetikleme sinyali verilmeli veya AC akimin her yön degistirdigi anda tekrar tetiklenmelidir.

Triyak'in hem DC hemde AC akimla tetiklenebildiginden bahsetmistik. Eger DC akim ile tetiklenirse -ki DC akimin arti (+) veya eksi (-) olmasi farketmez- tetikleme akimi var oldugu sürece triyak iletkendir. Tetikleme akimi kesildiginde iletimini kaybeder. AC akim ile tetklendiginde ise; bilndigi üzere AC akim sinüsoidal bir akimdir yani frekansina bagli olarak saniyede belirli araliklarla bir sinüs dalgasi çizer. Iste bu sinüs dalgasinin pozitif ve negatif alternanslarinda triyak iletkendir ancak sinüs dalgasinin sifir oldugu anlarda triyak yalitkandir.

Triyak çok düsük bir gate akimi ile saniyenin binde birinde iletime geçer ve üzerinden büyük akimlar geçirebilir. Bu yüzden çok küçük akimlarla büyük akim gerektiren yüklerin kontrolünde kullanilabildigi gibi AC akimlarin DC akimlarla kontrol edilebilmesinide saglar yani AC akim, DC akim ile çalisan transistörlü devreler tarafindan kontrol edilebilir.

Aslinda triyak'lar iç yapi olarak birbirine ters bagli iki tristör'den baska bir sey degildir. Yapilan bu özel baglanti ile AC akimin her iki yönünde de bir tristör iletime geçerek triyak'in sürekli iletken olmasi saglanir. Triyaklarda A2 ucu daima yükün baglandigi uçtur. Asagidaki sekilde triyak'in devre semalarinda kullanilan sembolü ve iki tristör kullanilarak yapilan esdeger devre semasi görülmektedir.



Saglamlik kontrolü

Yine tristör'de oldugu gibi triyak da hem ölçü aleti ile hemde basit bir devre ile kontrol edilebilir. Ancak ölçü aleti ile yapilan kontrol ölçü aletinin içindeki pil kullanilarak yapildigindan triyak'in yüksek gerilimlerde dogru çalisip çalismayacagi konusunda tam bir fikir vermez. En iyi ölçüm triyak'in kullanim amacina uygun basit bir devre ile yapilabilir.

Öncelikle ölçü aleti ile yapilabilecek kontrolü anlatma istiyorum; Ölçü aleti Ohm metre konumunda X1 kademesine alinir. Triyak'in Gate ve A1 uçlari her iki yönde de minimum direnç (40-60 ohm) göstermelidir. Ayrica A2 ve Gate uçlari ile A2 ve A1 uçlari her iki yönde de maximum (açik devre) direnç gösteriyorsa triyak saglamdir.

Devre kullanilarak ölçüm yapmak için gereken basit bir devre semasi sekilde görülmektedir. Bu devrede gate ucuna DC 12V (arti veya eksi) verildigi sürece triyak'in iletimde kalmasi, tetikleme kesildigi anda ise iletimden çikmasi gerekir. Eger tetikleme için AC akim kullanilirsa yine tetikleme sinyali oldugu sürece triyak iletimde kalacaktir ancak burada AC akimi olusturan sinüs dalganin sifir degerine ulastigi anlarda triyak çok kisa bir süre (bu süre AC akimin frekansina göre degisir) yalitkan olacaktir. Sinüs dalganin pozitif ve negatif alternanslarinda ise iletken olacaktir.