Triyak bir Alternatif Akim (AC) anahtaridir. AC akimda her iki yönde de iletkendir. Gate ucuna verilecek DC veya AC tetikleme sinyali ile iletime geçebilir. Ana uçlar arasindaki AC akim yön degistirirken gerilimin sifir oldugu anda triyak yalitkan duruma geçer. Triyak'in devamli iletimde kalabilmesi için sürekli tetikleme sinyali verilmeli veya AC akimin her yön degistirdigi anda tekrar tetiklenmelidir.
Triyak'in hem DC hemde AC akimla tetiklenebildiginden bahsetmistik. Eger DC akim ile tetiklenirse -ki DC akimin arti (+) veya eksi (-) olmasi farketmez- tetikleme akimi var oldugu sürece triyak iletkendir. Tetikleme akimi kesildiginde iletimini kaybeder. AC akim ile tetklendiginde ise; bilndigi üzere AC akim sinüsoidal bir akimdir yani frekansina bagli olarak saniyede belirli araliklarla bir sinüs dalgasi çizer. Iste bu sinüs dalgasinin pozitif ve negatif alternanslarinda triyak iletkendir ancak sinüs dalgasinin sifir oldugu anlarda triyak yalitkandir.
Triyak çok düsük bir gate akimi ile saniyenin binde birinde iletime geçer ve üzerinden büyük akimlar geçirebilir. Bu yüzden çok küçük akimlarla büyük akim gerektiren yüklerin kontrolünde kullanilabildigi gibi AC akimlarin DC akimlarla kontrol edilebilmesinide saglar yani AC akim, DC akim ile çalisan transistörlü devreler tarafindan kontrol edilebilir.
Aslinda triyak'lar iç yapi olarak birbirine ters bagli iki tristör'den baska bir sey degildir. Yapilan bu özel baglanti ile AC akimin her iki yönünde de bir tristör iletime geçerek triyak'in sürekli iletken olmasi saglanir. Triyaklarda A2 ucu daima yükün baglandigi uçtur. Asagidaki sekilde triyak'in devre semalarinda kullanilan sembolü ve iki tristör kullanilarak yapilan esdeger devre semasi görülmektedir.
Saglamlik kontrolü
Yine tristör'de oldugu gibi triyak da hem ölçü aleti ile hemde basit bir devre ile kontrol edilebilir. Ancak ölçü aleti ile yapilan kontrol ölçü aletinin içindeki pil kullanilarak yapildigindan triyak'in yüksek gerilimlerde dogru çalisip çalismayacagi konusunda tam bir fikir vermez. En iyi ölçüm triyak'in kullanim amacina uygun basit bir devre ile yapilabilir.
Öncelikle ölçü aleti ile yapilabilecek kontrolü anlatma istiyorum; Ölçü aleti Ohm metre konumunda X1 kademesine alinir. Triyak'in Gate ve A1 uçlari her iki yönde de minimum direnç (40-60 ohm) göstermelidir. Ayrica A2 ve Gate uçlari ile A2 ve A1 uçlari her iki yönde de maximum (açik devre) direnç gösteriyorsa triyak saglamdir.
Devre kullanilarak ölçüm yapmak için gereken basit bir devre semasi sekilde görülmektedir. Bu devrede gate ucuna DC 12V (arti veya eksi) verildigi sürece triyak'in iletimde kalmasi, tetikleme kesildigi anda ise iletimden çikmasi gerekir. Eger tetikleme için AC akim kullanilirsa yine tetikleme sinyali oldugu sürece triyak iletimde kalacaktir ancak burada AC akimi olusturan sinüs dalganin sifir degerine ulastigi anlarda triyak çok kisa bir süre (bu süre AC akimin frekansina göre degisir) yalitkan olacaktir. Sinüs dalganin pozitif ve negatif alternanslarinda ise iletken olacaktir.
0 comments:
Post a Comment